OKB Nasıl Ortaya Çıkar?
OKB’de istem dışı gelen düşünceler obsesyon, bu düşüncelerden kurtulmak için yapılan tekrarlayıcı eylemler ise kompulsiyon olarak adlandırılır. Kişi, mantıksız olduğunu bildiği halde bu davranışları yapmak zorunda hisseder. Örneğin; defalarca kapının kilidini kontrol etmek, sürekli ellerini yıkamak ya da nesneleri belirli bir düzende yerleştirmek gibi davranışlar, kısa süreli rahatlama sağlasa da uzun vadede hastalığın pekişmesine yol açabilir.
Tedavi edilmediğinde iş, okul ve sosyal hayatı ciddi ölçüde olumsuz etkileyen bu rahatsızlık, psikoterapi ve ilaç tedavisiyle kontrol altına alınabilir.
OKB Türleri
Obsesif Kompulsif Bozukluk tek tip bir rahatsızlık değildir. Farklı şekillerde ortaya çıkabilen alt türleri bulunmaktadır:
1. Temizlik ve Kirlenme Korkusu
En sık görülen OKB türüdür. Kişi, mikrop kapmaktan veya kirlenmekten aşırı derecede korkar.
Sürekli el ve yüz yıkama
Nesneleri dezenfekte etme
Ortak alanlardan kaçınma davranışları sıkça görülür.
2. Kontrol Etme Takıntısı
Kişi, başına kötü bir şey gelmesinden korktuğu için eşyaları veya cihazları defalarca kontrol eder.
Kapı kilidini sürekli kontrol etme
Ocağın açık kalıp kalmadığından emin olamama
Elektronik aletleri tekrar tekrar kapatma isteği en yaygın örneklerdir.
3. Sayı ve Simetri Obsesyonu
Bazı bireyler için düzen ve belirli sayılar hayati önem taşır.
Nesneleri belli sıraya göre dizmek
Belirli sayıda hareket yapma ihtiyacı
Eşyaların simetrik olmasına aşırı dikkat etme davranışları öne çıkar.
4. Düşünsel Obsesyonlar
Kişinin zihnini rahatsız eden, genellikle cinsel, şiddet içerikli veya toplumsal normlara aykırı düşüncelerdir.
İstenmeyen düşüncelerin akılda sürekli tekrarlanması
Bu düşünceleri bastırmaya çalışmak
Suçluluk veya kaygı hissetmek bu gruba girer.
5. Eşya Biriktirme
Kişi, çoğu zaman gereksiz nesneleri atamaz ve evini doldurur.
Gazete, kıyafet veya kullanılmayan eşyaları biriktirme
Eşyaları kaybetme korkusu
Yaşam alanının dağınık hale gelmesi gözlemlenir.
6. Zihinsel Kompulsiyonlar
Fiziksel değil, zihinsel olarak yapılan tekrarlayıcı davranışlardır.
Belirli kelimeleri ya da duaları sürekli tekrarlamak
Sayıları belirli bir sırayla düşünmek
Zihinsel hesaplamalar yapmak bu grupta değerlendirilir.
OKB’nin Nedenleri
OKB’nin kesin nedeni tam olarak bilinmese de, uzmanlar genetik, biyolojik ve çevresel faktörlerin etkili olduğunu belirtmektedir.
Genetik yatkınlık: Ailede OKB veya anksiyete öyküsü olması riski artırır.
Beyin kimyasındaki dengesizlik: Serotonin ve dopamin gibi nörotransmitterlerin yetersizliği hastalığı tetikleyebilir.
Çevresel faktörler: Travmalar, aile içi sorunlar, iş kaybı veya yoğun stres rahatsızlığın ortaya çıkmasına neden olabilir.
Öğrenilmiş davranışlar: Çocuklukta gözlemlenen aşırı temizlik ya da kontrol davranışları model alınarak OKB gelişebilir.
Kişilik özellikleri: Mükemmeliyetçi ve aşırı hassas kişilerde görülme ihtimali daha yüksektir.
OKB Belirtileri
OKB’nin en temel belirtisi, kişinin istemsiz düşünceler nedeniyle sürekli kaygı yaşamasıdır. Bu kaygıyı azaltmak için zorlayıcı ve tekrarlayıcı davranışlara başvurulur.
Belirtiler şunlardır:
Mikroptan ve kirlenmekten aşırı korku
Sürekli banyo yapma ihtiyacı
Kapı, ocak veya prizleri defalarca kontrol etme
Simetri ve düzen takıntısı
İstenmeyen cinsel ya da şiddet içerikli düşüncelerin tekrarlanması
Başkalarına zarar verme korkusu
Duaları ya da kelimeleri zihinde tekrar etme alışkanlığı
Bu takıntılar, kişinin günlük yaşamını ciddi şekilde kısıtlar ve sosyal ilişkilerinde bozulmalara yol açabilir.
Tedavi Yöntemleri
OKB kronik bir rahatsızlık olsa da doğru tedaviyle kontrol altına alınabilir.
Psikoterapi: Özellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT), OKB tedavisinde en etkili yöntemlerden biridir.
İlaç tedavisi: Serotonin dengesini düzenleyen antidepresanlar kullanılabilir.
Yaşam tarzı düzenlemeleri: Stres yönetimi, düzenli uyku ve egzersiz de tedavi sürecine destek olur.
