HABER - İlknur FİDAN
Diyarbakır’ın köklü geçmişine tanıklık eden Gazi Köşkü, tarihi kaynaklarda "Semanoğlu Köşkü" olarak da geçer. Şehir merkezinin güneydoğusunda, Eski Mardin yolu üzerindeki yüksek bir tepede konumlanmıştır. Yapının geçmişi 15. yüzyıla, Akkoyunlular dönemine kadar uzanır. Bu dönemde bölge, siyasi ve kültürel açıdan önemli bir merkez konumundaydı.
NEDEN “GAZİ” KÖŞKÜ?
Köşkün asıl ünü, 20. yüzyılın başlarında Mustafa Kemal Atatürk’ün Diyarbakır’a gelişiyle perçinlenmiştir. 1. Dünya Savaşı sırasında 16. Kolordu Komutanı olan Atatürk, 1916 yılında Diyarbakır’a geldiğinde bu köşkü karargâh olarak kullanmıştır. Bu sebeple halk arasında “Gazi Köşkü” olarak anılmaya başlanmıştır. 1937 yılında ise dönemin Diyarbakır Belediyesi köşkü satın alarak Atatürk’e hediye etmiştir. Bu durum, köşkün hem tarihî hem de ulusal kimliğini pekiştirmiştir.
MİMARİ YAPISI VE ÖZELLİKLERİ NASILDIR?
Gazi Köşkü, geleneksel Diyarbakır taş işçiliğinin en güzel örneklerinden biridir. Yapımında ağırlıklı olarak bölgenin karakteristik siyah bazalt taşı ile beyaz kesme taş kullanılmıştır. İki katlı olan köşkün planlamasında hem konfor hem de fonksiyonellik ön plandadır. Alt katta günlük yaşam alanları, mutfak ve servis odaları yer alırken; üst kat, çalışma ve dinlenme alanı olarak düzenlenmiştir
Köşkün dikkat çeken unsurlarından biri de geniş bahçesidir. Dicle Nehri’ne bakan manzarası, köşke sadece tarihî değil aynı zamanda estetik bir değer de kazandırır. Ayrıca yapı çevresinde yer alan çeşitli sivil mimari unsurlar da bu alanı bir açık hava kültür kompleksi haline getirir.
ZAMAN İÇİNDE KORUMA VE RESTORASYON YAPILDI
Gazi Köşkü, yıllar içinde birçok kez onarım ve restorasyon sürecinden geçmiştir. Özellikle 2022 yılında yapılan kapsamlı bakım çalışmaları ile hem iç hem de dış yapısı elden geçirilmiş, yapının özgün kimliği korunarak modern ihtiyaçlara da cevap verecek hale getirilmiştir. Bu çalışmalar sırasında tarihi dokuya zarar vermemek adına orijinal malzemeye sadık kalınmış; tahrip olmuş bölümler aslına uygun biçimde yenilenmiştir.
Yapı, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında tescillenmiş olup, Diyarbakır’ın kültürel miras envanterinde önemli bir yere sahiptir.
GÜNÜMÜZDE GAZİ KÖŞKÜ VAR MI?
Bugün Gazi Köşkü, sadece bir tarihi yapı olarak değil; aynı zamanda kültürel bir çekim merkezi olarak da işlev görmektedir. Geniş bahçesi, yürüyüş yolları ve peyzaj düzenlemeleriyle şehrin en çok ziyaret edilen noktalarından biridir. Yerel halkın dinlenme alanı olarak tercih ettiği bu mekân, aynı zamanda turistlerin ilgisini de çekmektedir. Ziyaret saatleri mevsimsel olarak değişmekle birlikte, çoğunlukla ücretsiz olarak halkın kullanımına açıktır.
YAPI AKKOYUNLU DÖNEMİNE DAYALI
Gazi Köşkü, hem yerel halk için hem de Türkiye Cumhuriyeti tarihi açısından sembolik bir değere sahiptir. Mustafa Kemal Atatürk’ün burada konaklamış olması, köşkü ulusal tarih açısından anlamlı kılar. Aynı zamanda yapının Akkoyunlu dönemine dayanan kökeni, onu Orta Çağ Anadolu mimarisi açısından da incelenmeye değer bir örnek hâline getirir.
