Kürtçe atasözleri nelerdir sorusu Kürt kültürünü tanımak için sorulması gereken en önemli sorulardan biridir. Neden derseniz, atasözleri her zaman halkların geçmişine, tarihine ve kültürüne ışık tutar.
Nesilden nesle geçen, gelecek nesillere bir ders ve geçmişin hatırlanması için bir kilometre taşı özelliği taşıyan atasözleri her halk için önemlidir. Her halkın atasözleri o halkın geçmişine ve geleceğine göre şekillenir.
Güçlüklerle boğuşarak bugünlere kadar gelen Kürt halkının atasözleri çoğunlukla hayat dersleri vermek üstüne kuruludur. Peki en sık kullanılan Kürtçe atasözleri hangileri?
Kürtçe Atasözleri Nelerdir?
Kürtçe atasözleri her halkın olduğu gibi Kürt halkının da kültüründe geniş yer tutar. Nesilden nesle aktarılan bu söz kalıpları, hem insanlara kısa yollu hayat dersleri verir, hem de cümle aralarında kullanılmasıyla birlikte sohbete devamlılık getirir.
Dolayısıyla her Kürt vatandaşı Kürtçe atasözleri konusunda bilgi sahibidir. Ancak pek çok kişi tarafından bilinmeyen Kürtçe atasözleri de mevcuttur elbette.
Bizlerin derlediği Kürtçe atasözleri ise şu şekilde:
- Derew dijminê Xwedê ye
- Bi dınyê bışêwır bı aqlê xwe bık.
- Av bı bêjingê nayê cıvandın.
- Bar neyê ber kerê, wê ker were ber bar.
- Bê derpê bigere, stûyê xwe li ber zalim xwar neke.
- Bira avis be kengi dızê bıla bızê.
- Bıra şêrê rokê be, ne roviyê salekê be.
- Bışuğle weke mêra, bûxe weke şêra.
- Çela ku morev ji hewalê xwra bi kohle rojekî bi xwe dikevê.
- Bıra rû bêşe zık ne êşe.
- Ê ku bi ya mezinan neke, jovan dibe.
- Ê ne dı şerde be şêre.
Kürt Atasözleri ve Türkçe Karşılığı
Yukarıda bahsettiğimiz Kürtçe atasözleri büyükler tarafından sık sık kullanılan söz öbekleridir. Bu Kürtçe atasözleri Türkçe'ye çevrildiğinde şu anlamlara gelmektedir:
- Yalan Allah'ın düşmanıdır.
- Dünyaya danış, aklına göre yap.
- Elekle su toplanmaz.
- Yük eşeğe gelmiyorsa eşek yüke gider.
- Donsuz dolaş fakat boynunu zalimlerin önünde eğme.
- Gebe olsun da ne zaman doğurursa doğursun.
- Bir günlük aslan ol, bir yıllık tilki olma.
- Adam gibi çalış, aslan gibi ye.
- Arkadaşına kazdığın kuyuya bir gün kendın düşersin.
- Yüz acısın, karın ağrımasın.
- Büyüklerin dediğini yapmayan pişman olur.
- Kavgada olmayan aslan kesilir.
Kürt Atasözleri ve Anlamları
Kürtçe atasözleri derlememize devam ediyoruz. Bu başlık altında da bazı Kürtçe atasözlerin anlamlarını açıklayacağız.
- Dara xweziya şin nabe. - Keşkenin ağacı yeşermez. Yani yaşanmamışlıklar için pişmanlık duyarak hayat geçmez.
- Darê jı bıni nebır. - Ağacı kökünden kesme. Yani her zaman geri dönebilecek bir mesafe yarat kendine.
- Tıfkırıne bake bake gotiye ruyem ava bahre şil nabe tıf te şıl be - Tükürmüşler kurbağaya kurbağa demiş: Benim yüzüm denizden ıslanmıyor, tükürüğünden ıslanacak.
- Dema mirov got "heq" çem dÎsekÎne, av dÎçÎke. - İnsan "hak" dediği zaman; ırmak durur, su kesilir. Yani hiçbir şey kul hakkından öteye gidemez, herkes hak ettiğini alır.
- Kırinek ji hezar gotinan çêtir e. - Bir eylem, binlerce söyleyişten iyidir.
- Wê ev hevira hin gelek avê hiline. - Bu hamur daha çok su kaldırır.
- Derdé dîlekÎ, jî baré deh mîlan gÎrantîre. - Gönüldeki bir dert sırtladığın on yükten ağırdır. Yani insana yaptıkları değil yapamadıkları daha çok acı verir.
- Dûjmınê te gêrıkek be ji disa hesabê xwe bıke. - Düşmanın bir karınca bile olsa hesabını yap. Yani asla karşındakini küçümseme gafletine düşme.
- Li kerê mirî digere ku nala jêke. - Ölmüş eşek arıyor ki nalını kopara.
- Bırindar bı bırina xwe zane. - Yaralı yarasını bilir. Yani insan kendi zayıflıklarının farkındadır.
- Her dar siyê ji koka xwe re nake. - Her ağaç kendi köküne gölge yapmaz.
- Kanya ku tu avê jê vexwi kevra navêjyê. - Su içtiğin kaynaga taş atma.
- Xezalê baztir nîne, jî nesîbê xwe pêda na xwê. - Ceylandan daha atiği yoktur ancak o bile nasibinden öteye geçemez.
- Me go lexe te kuşt. - Vur dedik öldürdün.
- Sê wêne dost hene: Nano, gano, cano. - Üç türlü dost vardir: yiyici, irz düsmani, candan dost.
Kürtçe Deyimler Nelerdir?
Kürtçe atasözleri ne kadar önemliyse, Kürtçe deyimler de bir o kadar önemlidir. Nitekim atasözleri aslında baktığımızda özellikle büyükler ve edebiyatçılar tarafından kullanılsa da gündelik hayatta nispeten daha az yer edinmekteler.
Kürtçe deyimler içinse durum farklı. Gündelik hayatta sık sık karşılaştığımız durumları benzetmelerle bizlere aktaran Kürtçe deyimler, halk arasında sürekli kullanılmakta ve Kürtçe dilinin, Kürt kültürünün bir parçası olarak öne çıkmaktadır.
Kürtçe deyimlerin derlenmesi için Kürtçe atasözleri derlemesi gibi ayrı bir derleme daha da gerekmektedir. Biz yine de en sık kullanılan deyimleri sizler için bu yazımıza ekleyelim.
- Ava reş bi çavan de hatin - Kör olmak
- Çûn ber dilovaniya Xwedê - Ölmek
- Dilê xwe girtin - Alınmak
- Ji roja roj ve - Başlangıçtan beri
- Jiyana xwe winda kirin - Vefat etmek
- Xew bi çavan neketin - Uyuyamamak
